poniedziałek, 28 października 2013

Skróty w języku niderlandzkim

W nawiązaniu do prośby jednego z Czytelników  prezentuję dziś kilkanaście najbardziej popularnych skrótów holenderskich (afkortingen) tzn. nie zawsze pochodzących z języka niderlandzkiego, jednak często przez Holendrów używanych: 

a.u.b. - alstublieft - proszę

a.s. - aanstaande - przyszły,

b.v. - bijvoorbeeld - na przykład

d.w.z - dat wil zeggen - to znaczy

enz. - enzovoort - i tak dalej

geb. - geboren - urodzony, z domu

excl. - exclusief - wyłącznie

incl. - inclusief - włącznie

OMG - Oh My God - o mój Boże (wyraz zdziwienia, zaskoczenia, używany głównie w mediach społecznościowych)

i.v. m. - in verband met - w związku z

n.v.t - niet van toepassing - nie dotyczy

m.i.v. - met  ingang van - począwszy od

MVG lub mvg - met vriendelijke groeten - z przyjaznym pozdrowieniem, pozdrawiam

o.a. - onder andere - między innymi

s.v.p. - s'il vous plait - proszę

V.V.V. - Vereniging voor Vreemdelingenverkeer - Informacja Turystyczna

Może przychodzą Wam jeszcze do głowy jakieś inne skróty, których tu nie wymieniłam, a widzicie (słyszycie) je często?

wtorek, 22 października 2013

O wybielaniu Czarnego Piotrusia czyli rasizm po holendersku

Trochę ciężko się tu zrobiło od nadmiaru gramatyki, więc dziś proponuję lżejszy temat na początek nowego działu Wieści z Holandii. Czym żyją dziś Niderlandy? Czarnym Piotrusiem, którego chcą "wybielić". Ale zacznijmy od początku.

Kto to jest Czarny Piotruś? 
Zwarte Piet czyli Czarny Piotruś to pomocnik Świętego Mikołaja (Sinterklaas). Według legendy co roku przypływają parowcem z Hiszpanii do Holandii już w listopadzie. Wydarzenie to jest świętowane za każdym razem w innym mieście. W tym roku Święty Mikołaj zawita do Groningen 16. 11. i od tego dnia dzieci będą mogły wystawiać na noc buciki a rankiem znajdować w nich drobne upominki - niezbity dowód, że Sinterklaas przechodził w pobliżu. Kuluminacją świętowania jest pakjesavond - wieczór 5. grudnia, kiedy to rodziny schodzą się razem, obdarowują się podarunkami i - co równie ważne - wierszykami własnego autorstwa. Sinterklaas z pomocnikami przychodzi również do szkół, przedszkoli, spaceruje po ulicach i rozdaje korzenne kuleczki (pepernoten lub kruidnoten). Starsze dzieci, które odkryły już brutalną prawdę o Świętym Mikołaju (nie istnieje, niestety...) same chętnie w okresie mikołajkowym "robią się" na Czarnego  i wyglądają mniej więcej tak: 

Sinterklaas i Zwarte Piet
(Tenorio81, Wikimedia Commons)
Czarny Piotruś to rasizm!
Tak stwierdził kilka lat temu Quinsy Gario, kiedy to ktoś nazwał jego matkę Czarnym Piotrusiem ze względu na kolor skóry. I od tego się zaczęło - protesty na Facebooku, strona internetowa, a obecnie niemal całe społeczeństwo podzieliło się na dwa obozy. Przeciwnicy chcą zmiany wyglądu Piotrusia, bo to oznaka nierównego statusu - czarny pomocnik pomaga białemu Mikołajowi. Poza tym zgodnie z przekazem Piter jest czarny od sadzy, bo odwalał za Świętego brudną robotę wchodzenia do domów przez kominy - kolejny znak poniżenia i budzenie skojarzenia: czarny = brudny. Zwolennicy nie widzą tu rasizmu, podkreślają natomiast wagę holenderskiej tradycji i znaczenie wieczoru prezentów, jako najważniejszego święta w całym roku dla większości Holendrów. A burmistrz Amsterdamu, van der Laan, ma niemały orzech do zgryzienia. Jako organizator największego korowodu mikołajkowego, który gromadzi 300.000 widzów musi zadbać o bezpieczeństwo, tymczasem konflikt narasta, a wraz z nim i prawdopodobieństwo ulicznych protestów. Bezpośredni organizatorzy są skłonni zmienić "image" Piotrkowi, ale nie w tym roku, gdyż przygotowania idą pełną parą i nie ma już czasu na duże zmiany. Proponują rozmowy w styczniu.

ONZ bada Czarnego

Całą dyskusją zainteresowała się Organizacja Narodów Zjednoczonych. Oficjalnego werdyktu jeszcze nie wydała, jednak niejaka Verene Shepherd, jedna z członków grupy zajmującej się tą sprawą oświadczyła, iż "grupa nie może zrozumieć, dlaczego Holendrzy nie widzą, że to krok w tył, w kierunku niewolnictwa"  i wezwała premiera Rutte do zniesienia mikołajkowego święta. Premier dyplomatycznie stwierdził już wcześniej, iż takie rzeczy nie leżą w gestii rządu, lecz społeczeństwa. Większość społeczeństwa zaś nie ma nic do Czarnego Piotrusia, skoro wg badań opinii publicznej ponad 90% nie widzi w nim niewolnika i nie chce zmiany jego wyglądu. Wygląda więc na to, iż przeciwnicy mają małe poparcie społeczne, za to sporą siłę przebicia, skoro zaangażowali nawet ONZ.

I co Wy na to? 
Czy Czarny Piotruś to faktycznie przejaw rasizmu? Czy tylko wyolbrzymiony problem? 

Źródła:
http://www.nrc.nl/nieuws/2013/10/18/sinterklaasorganisaties-bereid-tot-aangepast-uiterlijk-zwarte-piet/
http://www.nrc.nl/nieuws/2013/10/17/van-der-laan-wil-sinttraditie-geen-geweld-aandoen/
http://www.intochtsinterklaas2013.nl/
http://zwartepietisracisme.tumblr.com/veelgesteldevragen
http://www.nu.nl/binnenland/3608347/vn-onderzoeker-pleit-afschaffen-sinterklaasfeest.html

piątek, 18 października 2013

Spójniki w języku niderlandzkim cz. 4 - omdat, zodat, totdat, doordat, hoewel, mits, tenzij

Znowu spójniki? Znowu. Bo tez sporo ich jest. Nie będę pisać o wszystkich, ale dzisiejszym postem zamierzam zakończyć ten cykl zawierający te najważniejsze, najczęściej używane. A więc do dzieła! 

omdat - ponieważ, bo (wskazuje przyczynę lub powód)

Ik kan je vandaag niet bellen omdat mijn telefoon kapot is. 
Nie moge do ciebie dziś zadzwonić, bo mój telefon jest zepsuty.

zodat - tak więc, żeby, aby

Ik pas graag op je kind zodat jij kan lezen. 
Zaopiekuję się chętnie twoim dzieckiem, tak żebyś mógł poczytać. 

Ten spójnik wskazuje na pewną konsekwencję działania, dlatego nie można zaczynać zdania od zodat. 

totdat - aż do; do; dopóki 

Ik blijf hier totdat jij terugkomt
Zostanę tu dopóki nie wrócisz.

doordat - ponieważ; przez to, że; (wskazanie przyczyny)

Doordat de dakgoot verstopt was, is het dak van het huis bezweken onder het gewicht aan regenwater. 
Ponieważ rynna była zatkana, pod ciężarem wody deszczowej  zarwał się dach domu.

hoewel - chociaż

Ik spreek geen Engels hoewel ik nu in Engeland woon. 
Nie mówię po angielsku, choć mieszkam teraz w Anglii.

mits - pod warunkiem, że

Ik kan je meenemen mits jij op tijd komt
Mogę cię zabrać pod warunkiem, że przyjdziesz na czas.

tenzij - chyba że

Ik neem je mee tenzij jij te laat komt.
Zabiorę cię ze sobą, chyba że przyjdziesz za późno. (Wtedy cię zostawię).

Wszystkie powyższe spójniki wymagają szyku końcowego w zdaniu podrzędnym, dlatego właśnie wyróżniłam orzeczenia pogrubioną czcionką, żeby ta zasada lepiej w pamięć zapadła.

I to tyle w kwestii spójników :) Do przeczytania w kolejnym, lżejszym poście :)

środa, 16 października 2013

Niderlandzki internautów - nieformalne skróty

Człowiek (czytaj: obcokrajowiec w Holandii) uczy się ciężko poprawnej pisowni,  gramatyki niderlandzkiej. Poświęca wiele czasu na wyrobienie nawyku używania szyku przestawnego, tak nielogicznego dla normalnego człowieka (czytaj: Polaka). Stara się zapamiętać, czy ten rzeczownik ma rodzajnik de czy het. A potem otwiera internet i na różnych forach dyskusyjnych lub portalach społecznościowych czyta takie oto kwiatki: 

lkkr zamiast  lekker - miło, przyjemnie, smacznie
ff zamiast even - tylko
mn zamiast mijn - mój
'k zamiast ik - ja
ikke zamiast ik - ja
idd zamiast inderdaad - rzeczywiście
'm zamiast hem - jego, nim
zamiast het - to

I do tego notoryczne opuszczanie podmiotu a czasem nawet (o zgrozo!) i części orzeczenia:

leuke middag gehad - zamiast Ik heb leuke middag gehad. 

I co robi normalny człowiek? Chowa gramatykę do kieszeni, upraszcza sobie życie i od tej pory  na swoim profilu też pisze normalnie (czytaj: jak wszyscy Holendrzy) ;)

PS. A może znacie więcej takich internetowych kwiatków? Komentarze mile widziane :)

PS. 2. Znalazłam własnie bardzo sprytną stronę do tłumaczenia holenderskich skrótów smsowych, facebookowych itp.: http://www.sms-woordenboek.nl/

środa, 9 października 2013

Zaimki osobowe w języku niderlandzkim

Dziś na specjalną prośbę przedstawiam zaimki osobowe (het persoonlijke voornaamwoord, het pronomen). 
W języku polskim zaimki odmieniają się przez przypadki, np.: ja - mnie, mi, mną; ty - ciebie, tobie, tobą, itd. tak więc jeden zaimek ma przynajmniej jeszcze trzy inne formy. W niderlandzkim sprawa jest prostsza, gdyż są tylko dwie formy:

1) forma podmiotowa - subjectvoorm - używana w zdaniu jako podmiot, np.:

Ik heb het al gedaan. Ja to już zrobiłem.

ik - podmiot, subjectvoorm

2) forma przedmiotowa - objectvoorm - używana do określenia przedmiotu działań, np.:

Ik heb hem een fles wijn gegeven. Dałem mu butelkę wina.

hem - przedmiot (obiekt) działań, objectvoorm

Tak więc dla każdego zaimka w formie podstawowej wystarczy zapamiętać jedynie właściwy odpowiednik wg poniższej tabeli:


onderwerp (subjectvoorm)


voorwerp (objectvoorm)
ik
mij (me)*
jij
jou (je)*
hij
hem
zij
haar
het
het
u
u
wij
ons
jullie
jullie
zij
hen / hun / zij**

* forma w nawiasie jest mniej formalna

** Formy hun i hen używamy mówiąc o osobach, zij - o rzeczach.

Kiedy hun? A kiedy hen? To zależy od tego jak skonstruujemy zdanie, np.:

Ik geef de brief aan hen. - po przyimkach (np.: aan, voor itd.) używamy hen.

Ik geef hun de brief. 

Obydwa zdania znaczą to samo: Daję im list.

Niektórzy językoznawcy (np.: www.onzetaal.nl) dopuszczają jednak w razie wątpliwości (hun czy hen) użycie zij w mniej formalnych tekstach lub w mowie.

No i jak? Rozjaśniłam trochę? :)


środa, 2 października 2013

Spójniki w języku niderlandzkim cz. 3 (terwijl, nadat, voordat, sinds, zodra)

Dziś przedstawiam kolejną garść spójników określających zależności czasowe. Te niżej wymienione łączą zdanie nadrzędne (de hoofdzin) z podrzędnym (de bijzin). W zdaniu nadrzędnym orzeczenie zawsze stoi obok podmiotu, natomiast w zdaniu podrzędnym występuje szyk końcowy - orzeczenie ląduje na końcu zdania.

Przyjrzyjmy się przykładom:

terwijl - podczas

Ik was in de keuken terwijl mijn zoon  in de tuin speelde.
     (hoofdzin)                       (bijzin)
Byłam w kuchni, podczas gdy mój syn bawił się w ogrodzie.

mijn zoon - podmiot
speelde - orzeczenie

nadat - po tym, jak 

Zij vertrok nadat zij afscheid had genomen
 (hoofdzin)                       (bijzin)
Wyruszła po tym jak się pożegnała.

voordat - zanim

Kinderen kunnen al glimlachen voordat ze kunnen spreken.
 (hoofdzin)                                      (bijzin)
Dzieci potrafią się uśmiechać zanim nauczą się mówić.  


sinds - od

Sinds ik het weet, ben ik* een stuk rustiger. 
(bijzin)                  (hoofdzin)
Odkąd o tym wiem, jestem trochę spokojniejszy.

zodra - jak tylko

Zodra zij vrij waren, gingen ze* naar huis. 
(bijzin)                 (hoofdzin)
Jak tylko byli wolni, poszli do domu.

*Tutaj widzimy, że możemy zacząć również od spójnika i zdania podrzędnego, ale w takiej sytuacji w zdaniu nadrzędnym następuje inwersja - zamiana miejsca podmiotu i orzeczenia (ben ik, gingen ze).